حسن زیرک، حافظ موسیقی کوردی

مکریان بوکان آنلاین؛ فرهنگ هر ملتی از شاخصه‌ها و مقوله‌های متعدی تشکیل می‌شود و با نمادها و سمبل‌های ویژه‌ای شناخته و بازتولید می‌شود. موسیقی در کنار زبان، پوشش، اعتقادات، ‌رفتارها، سنت‌ها یکی از وجوه عمده‌ای است که بار فرهنگی غنی‌ای را در خود نهفته دارد و قسمتی از شناسنامه فرهنگی یک جامعه را شکل می‌دهد. فرهنگ کرد و کردستان را اگر به چندین مجموعه مهم فرهنگی تقسیم کنیم بی شک سهم موسیقی در آن چشمگیر خواهد بود.

موسیقی در کردستان به واسطه اصالت و قدمت دیرپای آن از دیرباز با جان و دل ساکنان آن آمیخته است، به نحوی که به طرزی شگفت‌آور انسان کرد از لحظه‌ی تولد تا زمان مرگ با موسیقی سر و‌ کار دارد. از لالایی‌های کودکانه تا سروده‌های آهنگینی که در شیون و عزا داغدیدگان زمزمه می‌کنند. همه مصادیقی از لطافت روح و جذبه موسیقی برای مردم کرد است.

با چنین‌ گستردگی قلمرو و اقبالی که موسیقی در کردستان یافته است، همواره خواننده‌های خوش صدای نواهای کردی، فرصت محبوبیتی فراگیر داشته‌اند. شخصیت‌های متعددی در لباس موسیقی به محبوبیت والایی رسیده‌اند و سال‌ها کردستان نابغه‌ای را انتظار می‌کشیده است تا فراتر از محبوبیت او را در قامت‌ شاخصی فرهنگی نمادینه کند.

ظهور حسن زیرک در موسیقی کوردی به این‌ خواسته تحقق می‌بخشد، چرا که صدای حسن زیرک علاوه بر آنکه در منتها مرتبه‌ی قدرت و جمال طنین‌انداز می‌شود، با سبک زندگی، روحیات و فرهنگ مردم‌ کرد نیز همسویی دارد صدایی که به زلالی چشمه‌ساران و به صلابت و رسایی کوه‌های پرفراز کردستان، فریاد گونه و رها است و اغلب با نهایت قدرت حنجره، شفاف و بی غل و دغل و در اوج ادا می‌شود.

حسن زیرک بدون شعار و ظاهرسازی و بدون بیان و ادعا نماینده‌ تمام عیار روحیه مردم کرد در موسیقی است و اکنون پس از پنجاه سال از درگذشت و یک‌ قرن از تولد، بیشتر از هر زمان دیگری در بین سلیقه‌های‌ مختلف موسیقی‌ایی محبوبیت دارد. با فراگیر شدن وسایل ارتباط جمعی در دو دهه اخیر زیرک جان‌ تازه‌ای یافته است و شهرت او با گذر زمان کمتر که نه بلکه بیشتر شده است و به حق به نمادی فرهنگی تبدیل شده است که اگر اسم او را از زیربنای فرهنگِ موسیقی کردستان جدا کنند، ستون از زیر سقف فروکشیده‌اند.

حسن زیرک خزانه‌ای از بهترین و دلرباترین ملودی‌های کردی را خلق و زنده کرده است و از این جهت بی‌گمان باید او را بزرگترین حافظِ گنیجینه موسیقی کردی دانست. تاثیر او را بر حیات موسیقی متاخر نمی‌توان اندازه گرفت، پس از او بسیاری از خوانندگان به ترانه‌ها و ملودی‌های او چشم داشته‌اند و مستقیم و غیرمستقیم وام‌دار او بوده‌اند به حدی که حتی در موسیقی فارسی و ترکی نیز بدون اینکه به عیان اسمی از او بیان شود اثرگذاری و ردپای بارز حسن زیرک نمایان است.

بی جهت نیست، اگر اکنون در حافظه جمعی و موسیقیایی مردم کرد پس از گذشت نیم قرن ترانه‌های زیرک پررنگ‌ترین نقش را دارد و هر کس در خاطر خود به بهانه‌ای چندین ترانه‌ای از او به یادگار دارد.

از این حیث باید جایگاه زیرک را در موسیقی کوردی با مرتبه حافظ در غزل و شعر فارسی قیاس کرد. موسیقی کردی در همه ابعاد با زیرک به اوج رسید و میراث هنر او در جان و خون موسیقیِ پس از او جاری شد و به سلیقه مخاطب، تعالی بخشید و در نهایت جمال هنر و موسیقی در کردستان با او به تمامی پدیدار شد.